Парник эффектісі туралы
Алғаш рет парникті эффектісінің механизмі туралы идеяны Жозеф Фурье
1827 жылы Жер шары мен басқа планеталардағы температуралар туралы жазулар
мақаласында қарастырып, 1896 жылдан бастап одан ары зерттеген Сванте
Аррениус болды. Парникті эффект (жылу эффекті) — инфрақызыл сәулелердің
атмосфералық газдармен жұтылып, бөлінуі арқылы атмосфера мен планета
бетінің жылыну пpoцeci.
Жер бетіндегі негізгі газдар: су пары (бұлттарды есептемегенде 36-
70%), көмip қышқыл газы (С02) (9-26%), метан (СН4) (4-9%) және озон (3-7%).
XVIII ғасыр ортасындағы өнеркәсіптік революция басталғалы бepi
атмосферадағы С02 және СН4 концентрациялары сәйкесінше 31% және 149%-ға
көбейген.
Жылыжай эффектісі (парниктік эффект) — ауадағы антропогенді түрде
пайда болған химиялық заттардың күн энергиясын өзіне сіңіруі нәтижесінде
атмосфераның қызып, жер бетінің орташа температурасының көтерілуі.
Парник эффектісі — деп атмосферада парникті газдардың құрамының
көбеюінен, жылу балансы өзгеріп планетаның температурасының жоғарылуын
айтады. Негізгі парникті газ – көміртек диоксиді, оның парникті эффектісіне
қосатын үлесі 50-65 пайыз. Басқа парникті газдарға метан, азот тотықтары,
озон фреондар және т.б. газдар жатады. Барлығы 30-дан астам парникті газдар
белгілі. Энергия көзі ретінде әртүрлі қазба отындарын пайдаланудан (көмір,
мұнай) атмосферадағы көмір қышқыл газының мөлшері соңғы жарты ғасырда
жылдан-жылға көбеюде. Адамзаттың тіршілігі фрқасында атмосферадағы одан да
басқа парникті газдар, мысалы, метан, азот тотығы және құрамында хлоры бар
заттар түсуде. Олардың мөлшері онша көп болғанымен, көмір қышқыл газына
қарағанда әлдеқайда зиянды.
Жердегі жылу балансына әсері бойынша негізгі мынандай парникті газдар
бар: су буы, көмір қышқыл газы, метан, озон, сульфурилфторид, галогенді
көміртектер, азот тотығы және құрамында фторы бар газдар (азот трифториды,
фреон).
Су буы – бүкіл эффектінің 60%-на жауапты табиғи негізгі парникті газ.
Су буына тікелей антропогендік әсер аз. Соған қарамай, басқа факторларға
байланысты Жер температурасының жоғарылауы қалыпты ылғалдылықтың тұрақты
болуына қарамай, атмосферадағы су буының жалпы концентрациясын және
булануды арттырады. Бұл өз кезегінде парникті эффектіні жоғарылатады.
Сөйтіп, біршама оң кері байланыс пайда болады. Екінші жағынан,
атмосферадағы бұлттар күннің тіке сәулесін шағылыстырып, Жердің альбедосын
жоғарылатады, яғни эффектіні біршама төмендетеді.
Көмір қышқыл газының Жер атмосферасындағы көзі – адамдар мен басқа да
организдердің тіршіліг, вулкандық атқылаулар. Тікелей антропогендік
факторлар – қазба отындарын дағу, биомассаларды өртеу (оның ішінде
ормандарды да), кейбір өнеркәсіптік процестер (мысалы, ценмент өндіру).
Негізгі көмір қышқыл газын пайдаланушылар – өсімдіктер болып табылады.
Қалыпты жағдайда биоценоз қанша көмір қышқыл газын өндірсе (мысалы,
биомассаның шіруі), шамамен сонша сіңіреді.
Метанның парникті белсенділігі көмір қышқыл газына қарағанда шамамен
21 есе жоғары. Атмосферадағы метанның ұзақтығы 12 жылды құрайды. Негізгі
антропогенді көздері – мал шаруашылығындағы асқорыту ферментациясы, күріш
егіншілігі, биомассалардың өртенуі (оның ішінде ормандардың да) болып
табылады. Соңғы кездегі зерттеу нәтижелері көрсеткендей, атмосферадағы
метан концентрациясының тез жоғарылауы біөдің дәуіріміздің алғашқы
мыңжылдығында (ауыл шаруашылығы мер мал шаруашылығының дамуы, ормандарды
өртеу) жүрген. 1000 жыл мен 1700 жылдар аралығында метан концентрациясы 40%-
ға төмендеп, соңғы жүз жылда тағы да жоғарылаған (жыртылатын жер мен
жайылымдар көлемінің ұлғаюы, ормандарды өртеу, мал санының өсуі, ластану,
күріш өсіру). Сондай-ақ метанның бөлінуіне көмір кен орындары мен табиғи
газды игеру кезінде және қалдықтарды көму орындарынан түзілетін биогаз
құрамында да кездесуі әсер етеді.
Озонның тропосфералық және стратосфералық түрлерін ажыратады.
Біріншісі-парникті газ, екіншісі – озондық қабат ретінде Жерді ультракүлгін
сәулелерден қорғайтын стратосфераның маңызды қабаттарының бірі. Оның
парникті газ ретінде үлесі жақ деп санауға болады.
Тропосфералық озонның концентрациясы жоғары өзгергіштік деңгейімен
және географиялық таралуының әркелкі болуымен ерекшеленеді. АҚШ пен
Европада тропосфералық озонның деңгейін спутникті және жерден бақылап,
есептейтін мониторинг жүйелері бар. Озонның түзілуі үшін күн сәулесі қажет
болатындықтан, әдетте озонның жоғарғы деңгейі ыстық күндер көп болады. Жер
бетіне жақын жерде озонның концентрациясының көбеюі жапырақтарды зақымдап
және фотосинтетикалық мүмкіндігін нашарлатып, өсімдіктер жамылғысына кері
әсер етеді.
Азот тотығының парникті белсенділігі көмір қышқыл газына қарағанда 298
есе жоғары.
Ал фреондардың парникті белсенділі көмір қышқыл газына қарағанда 1300-
8500 есе жоғары. Фреондардың негізгі көздері мұздатқыш қондырғылары мен
аэрозольдар болып табылады.
Жанғыш қазбаларды өртеу және басқа да өнеркәсіптік процестер әсерінен
бөлініп, атмосферада жинақталатын көмір қышқыл газ (С02 ), көмірсутектер,
яғни, метан (СН4), этан (С2Н6) және т.б. (жоғары концентрациясы болмаса бұл
заттар жекелей аса қауіпті емес) газдары . жалғасы
Источник
Парникті эффект және оның пайда болу себептері
Жанғыш қазбаларды өртеу және басқа да өнеркәсіптік процестер әсерінен бөлініп, атмосферада жинақталатын көмір қышқыл газ (СО2), көмірсутектер, яғни, метан (СН4), этан (С2Н6) және т.б. (жоғары концентрациясы болмаса бұл заттар жекелей аса қауіпті емес) газдары парникті эффектінің пайда болуына алып келеді.Парникті эффектінің механизмі қарапайым. Бұлтсыз ауа райы ашық кезде күн сәулелері Жер бетіне оңай жетіп топырақ, өсімдіктер жабынымен сіңіріледі. Жер беті қызған соң жылу энергиясын ұзын толқынды сәулелену түрінде атмосфераға қайта береді. Алайда бұл жылу энергиясы атмосферада шашырамай жоғарыда айтылған газдардың молекулаларымен сіңіріліп (СО2 жылу энергиясының 18%-ын сіңіреді), молекулалардың қарқынды қозғалысына және температураның көтерілуіне алып келеді.Атмосфералық газдар (азот, оттегі, су парлары) жылу сәулелерін сіңірмей, керісінше оларды шашыратады. СО2-нің концентрациясы жыл сайын 0,8-1,5 мг/кг-ға көтерілуде. Зерттеулер бойынша СО2-нің мөлшері ауада екі есе көбейсе, орташа температура 3-5 0 С-қа көтеріледі. Бұл өз кезегінде климаттың ғаламдық жылуына, яғни, Антарктидадағы мұздықтардың жаппай еруіне, Әлемдік мұхиттың орташа деңгейінің көтерілуіне, көптеген жердің су астында қалуына және басқа да жағымсыз жағдайларға алып келеді.
9 Қышқыл жаңбырлар. Улы тұман.
Ғаламдық негізгі экологиялық проблемалардың бірі атмосферадағы ластаушы заттардың ұзақ қашықтықтарға тасымалдануы. Алғашында бұл проблема радиоактивті заттардың үлкен қашықтықтарға таралуына байланысты пайда болды. Негізінен күкірт диоксиді және оның қосылыстары, азот оксиді және оның қосылыстары, ауыр металдар (әсіресе сынап), пестицидтер, радиоактивті заттар сияқты улылығы жоғары заттардың таралуына баса назар аударған жөн. Күкірт диоксиді мен азот оксидтерінің жуылуы күкірт және азот қышқылдарының түзілуіне әсер етеді. Бұл үлкен территориялардағы табиғи ортаның жалпы қышқылдануына, айтарлықтай экологиялық өзгерістерге алып келді. Түзілген қышқылдар және олардың қосылыстары жауған жауын-шашынның құрамында, қардың, жер бетіндегі су айдындарында және топырақтың құрамында кездесіп экожүйелерге жағымсыз әсер етуде. Күкірт диоксиді және азот оксидтерімен болатын қышқыл жаңбырлар орман биоценоздарына үлкен зиян әкелуде. Қышқыл жаңбырлардан жалпақ жапырақты ормандарға қарағанда қылқан жапырақта ормандар қатты зардап шегеді. Қышқыл жаңбырлар топырақ қышқылдығын тудырады. Нәтижесінде минералдық тыңайтқыштардың пайдасы азаяды. Әсіресе бұл шымды күлгін топырақтарда қатты байқалады. Адам организміндегі алғашқы жағымсыз реакциялар ауа құрамындағы сульфаттардың концентрациясы 6-10 мкг/м 3 , күкіртті газ — 50 мкг/м 3 –ге жеткенде пайда болады. Бұл қосылыстарды әсіресе өсімдіктер өте сезгіш. Тұщы сулардың қышқылдығы рН
Құрғақ улы тұман (Лос-Анджелестік тип) – озонның пайда болуы кезінде химиялық реакциялардың әсерінен атмосфералық ауаның екінші рет ластануы. Құрғақ улы тұман Лос-Анджелесте (АҚШ) қалың тұман емес, көкшіл түтін түзеді.
Улы тұманның үшінші түрі – мұзды улы тұман (Аляскалық тип). Ол Арктика мен Субарктикада антициклон кезінде төменгі температурада пайда болады. Мұндай ауа райында ластағыш заттардың аз мөлшерде бөлінуінің өзі мұздың майда кристалдарынан тұратын қалың тұманның пайда болуына алып келеді. Сондай-ақ улы тұман шұңқырлы жерлерде орналасқан қалаларға, мысалы, Алматы, Ереван, Кемерово, Новокузнецк, Братск, Мехико және т.б. тән.
Улы тұман кезінде, жарықтың әсерінен зиянды заттардың ауа, ылғал компоненттерімен фотохимиялық реакциялары нәтижесінде қосымша улы өнімдер (альдегидтер, кетондар) түзіледі.
Атмосфералық ауаның тұмандануы қала микроклиматының нашарлауына – тұманды күндердің көбеюіне, атмосфераның тұнықтығына, мөлдірлігіне әсер етеді. Мысалы, 1948 жылы 26 қазанда Донора (АҚШ, Пенсильвания) қаласында қалың тұман мен түтіннің қосылуынан (улы тұман) жолдың көрінуі өте нашарлап қаланы қара күйе басып қалған. Адамдардың тыныс алуы қиындап, тамақтары ауырып, көздері ашып, құсқылары келген. Сөйтіп жаңбыр жауғанға дейін 3-4 күннің ішінде 14000 қала тұрғындарының 6000 тұрғын ауырып, 20 адам қайтыс болған. Сонымен қатар көптеген құстар, иттер мен мысықтар да өлген.
1952 жылы желтоқсанда Лондон қаласында улы тұманның әсерінен 3-4 күн ішінде 4000 адам қайтыс болды. Себебі ауасы лас қалада жел болмай, атмосфералық ауа құрамындағы күкіртті ангидридтің мөлшері қатты көбейіп кеткен.
XX ғасырдың 30-шы жылдарынан бастап Лос-Анджелес қаласында да жылдың жылы маусымында, әдетте жазда және ерте күзде ылғалдылығы 70% құрайтын тұман пайда бола бастады. Бұл тұманды фотохимиялық тұман деп атайды.
Улы тұман кезінде көріну қабілеттілігі нашарлап, үй жануарлары (ит, құс) өле бастайды. Адамдардың тыныс алуы қиындап, көздері жасаурап, тамақ пен мұрынның шырышты қабаттарының тітіркенуіне, өкпе және басқа да созылмалы аурулардың қозуына алып келеді. Улы тұман өсімдіктерге, әсіресе бұршақ, қызылша, астық тұқымдастар, жүзім және сәнді өсімдіктерге де зияны көп. Алдымен жапырақтары ісініп, біраз уақыттан кейін жапырақтың төменгі жағы ақшылданады және сарғаяды да, өсімдік қурай бастайды.
Дата добавления: 2014-12-18 ; просмотров: 46 | Нарушение авторских прав
Источник
Парникті эффект және оның пайда болу себептері
Парникті эффект және оның пайда болу себептері — раздел Экология, Экология ғылымының даму тарихы Жанғыш қазбаларды өртеу Және Басқа Да өне.
Жанғыш қазбаларды өртеу және басқа да өнеркәсіптік процестер әсерінен бөлініп, атмосферада жинақталатын көмір қышқыл газ (СО2), көмірсутектер, яғни, метан (СН4), этан (С2Н6) және т.б. (жоғары концентрациясы болмаса бұл заттар жекелей аса қауіпті емес) газдары парникті эффектінің пайда болуына алып келеді.Парникті эффектінің механизмі қарапайым. Бұлтсыз ауа райы ашық кезде күн сәулелері Жер бетіне оңай жетіп топырақ, өсімдіктер жабынымен сіңіріледі. Жер беті қызған соң жылу энергиясын ұзын толқынды сәулелену түрінде атмосфераға қайта береді. Алайда бұл жылу энергиясы атмосферада шашырамай жоғарыда айтылған газдардың молекулаларымен сіңіріліп (СО2 жылу энергиясының 18%-ын сіңіреді), молекулалардың қарқынды қозғалысына және температураның көтерілуіне алып келеді.Атмосфералық газдар (азот, оттегі, су парлары) жылу сәулелерін сіңірмей, керісінше оларды шашыратады. СО2-нің концентрациясы жыл сайын 0,8-1,5 мг/кг-ға көтерілуде. Зерттеулер бойынша СО2-нің мөлшері ауада екі есе көбейсе, орташа температура 3-5 0 С-қа көтеріледі. Бұл өз кезегінде климаттың ғаламдық жылуына, яғни, Антарктидадағы мұздықтардың жаппай еруіне, Әлемдік мұхиттың орташа деңгейінің көтерілуіне, көптеген жердің су астында қалуына және басқа да жағымсыз жағдайларға алып келеді.
9 Қышқыл жаңбырлар. Улы тұман.
Ғаламдық негізгі экологиялық проблемалардың бірі атмосферадағы ластаушы заттардың ұзақ қашықтықтарға тасымалдануы. Алғашында бұл проблема радиоактивті заттардың үлкен қашықтықтарға таралуына байланысты пайда болды. Негізінен күкірт диоксиді және оның қосылыстары, азот оксиді және оның қосылыстары, ауыр металдар (әсіресе сынап), пестицидтер, радиоактивті заттар сияқты улылығы жоғары заттардың таралуына баса назар аударған жөн. Күкірт диоксиді мен азот оксидтерінің жуылуы күкірт және азот қышқылдарының түзілуіне әсер етеді. Бұл үлкен территориялардағы табиғи ортаның жалпы қышқылдануына, айтарлықтай экологиялық өзгерістерге алып келді. Түзілген қышқылдар және олардың қосылыстары жауған жауын-шашынның құрамында, қардың, жер бетіндегі су айдындарында және топырақтың құрамында кездесіп экожүйелерге жағымсыз әсер етуде. Күкірт диоксиді және азот оксидтерімен болатын қышқыл жаңбырлар орман биоценоздарына үлкен зиян әкелуде. Қышқыл жаңбырлардан жалпақ жапырақты ормандарға қарағанда қылқан жапырақта ормандар қатты зардап шегеді. Қышқыл жаңбырлар топырақ қышқылдығын тудырады. Нәтижесінде минералдық тыңайтқыштардың пайдасы азаяды. Әсіресе бұл шымды күлгін топырақтарда қатты байқалады. Адам организміндегі алғашқы жағымсыз реакциялар ауа құрамындағы сульфаттардың концентрациясы 6-10 мкг/м 3 , күкіртті газ — 50 мкг/м 3 –ге жеткенде пайда болады. Бұл қосылыстарды әсіресе өсімдіктер өте сезгіш. Тұщы сулардың қышқылдығы рН Развернуть
Эта тема принадлежит разделу:
Экология ғылымының даму тарихы
БЛОК Экология ылымыны даму тарихы айта рлеу д уіріндегі. Организмдерді оректенуі бойынша экологиялы. оректену т рі бойынша барлы организмдер екі топ а б лінеді.
Если Вам нужно дополнительный материал на эту тему, или Вы не нашли то, что искали, рекомендуем воспользоваться поиском по нашей базе работ: Парникті эффект және оның пайда болу себептері
Что будем делать с полученным материалом:
Если этот материал оказался полезным ля Вас, Вы можете сохранить его на свою страничку в социальных сетях:
Все темы данного раздела:
Экология ғылымының даму тарихы
Экология(грекше oikos — үй, баспана, logos — ілім, ғылым)– тірі организмдер мен қоршаған ортаның қарым-қатынасын
Экология бөлімдері: аутэкология, демэкология, синэкология
Қазіргітаңда экология ғылымы зерттелетін обьектілердің ерекшеліктеріне, әдістеріне байланысты бірнеше бөлімдерден тұрады:Аутэкология
Экология пәнінің мазмұны, мақсаты және міндеті
Экология пәнінің мазмұны — организмдердің бір-бірімен және қоршаған ортамен қатынастарын популяциялық, биоценоздық,
Экологиялық факторлар және олардың түрлері
Организмге әсер ететін кез-келген орта жағдайларын немесе орта компоненттерін экологиялық факторлар деп атайды. Экологиялық факторлар тірі организмде
Оптимум ережесі, Шелфорд және Либих заңдары
Организмге қатысты факторлардың әсерінен бірнеше жалпы заңдылықтарды бөліп көрсетуге болады. Ондай заңдылықтарға оптимум ережесі, шектеул
Организмдердің толеранттылыққа байланысты организмдер топтары
Экологиялық толеранттылыққа байланысты организмдер екі типке бөлінеді. Эврибионттар(грекше eurus — кең) – факторлардың ке
Тіршілік ортасы, түрлері және анабиоз
Тіршілік ортасы – организмнің өсіп-өніп, көбеюіне, ұрпақтарын жалғастыруға қолайлы табиғи, тарихи қалыптасқан орта. Жер шарын
Организмдердің жарыққа байланысты экологиялық топтары. Фотопериодизм
Жарыққа байланысты өсімдіктерді үш экологиялық топқа бөледі: гелиофиттер – жарық сүйгіш өсімдіктер, сциофиттер – көле
Жарық сүйгіш және көлеңке сүйгіш өсімдіктердің құрылыс ерекшеліктері
№ Мүшелері мен ұлпалары Жарық сүйгіш өсімдіктерде Көлеңке сүйгіш өсімдіктерде
Организмдердің температурағы байланысты экологиялық топтары
Температура – күннің ұзын толқынды инфрақызыл сәулелерінен бөлінетін және организмдер үшін аса қажетті, тіршілік иелері
Организмдердің ылғалға байланысты экологиялық топтары
Ылғалдылыққа байланысты өсімдіктерді бірнеше экологиялық топтарға бөледі: Гидатофиттер(грекше hygor — су) – көп
Топырақ қабаттары және топырақ организмдері
Топырақ – көптеген тірі организмдер мекені. Негізінен топырақ ішінде төменгі сатыдағы организмдер – бактериялар, саңырауқұлақтар, балдырлар, &#
Организмдердің биологиялық ырғақтары. Биологиялық сағат
Тірі табиғаттың бір қасиеті – мұнда болып жатқан көптеген процестердің циклді түрде жүруі. Жер бетіндегі бар өмір — клеткадан бастап биос
Популяция туралы түсінік және популяция құрылымдары
Популяция – тіршілік циклдары, морфологиялық белгілері ұқсас, генефондары ортақ особьтар жиынтығы. «Популяция» ұғымы латынша populus – халы&#
Популяцияның кеңістіктегі құрылымы
Популяциялар құрылымы – бір жағынан түрдің биологиялық қасиеттеріне негізделіп, екінші жағынан – ортаның абиотикалық факторлары мен бас&#
Популяцияның этологиялық құрылымы. Топ эффекті
Популяцияның этологиялық (мінез-құлық) құрылымы.Жануарлар мінез-құлқы ерекшеліктерін этология ғылымы зертте
Популяцияның динамикалық көрсеткіштері
Популяция динамикасы – популяциядағы особьтардың сандық мөлшерін және оларды реттеудің механизмдерін зерттейтін популяциялық экологияның бөлімі
Биотикалық потенциал және популяция гомеостазы
Әрбір популяцияға биотикалық потенциал тән, яғни белгілі бір уақыт аралығындағы популяциядағы особьтардың сандық мөлше
Биоценоздар экологиясы және оның құрамдары. Доминант және эдификатор түрлер
Табиғатта әр түрге жататын популяциялар бірігіп – қауымдастық немесе биоценоз түзеді. Биоценоз (грекше bios – өмір, koinos – жалпы, ортақ) – б
Биотикалық қарым-қатынастар типтері
Биотикалық факторлар – бір организмдердің тіршілік етуі барысында басқа организмдерге әсері. Биотикалық қарым-қатынастардың негізгі типтері: бә
Биоценоздағы бір-біріне пайдалы қатынастар түрлері
Бір-біріне пайдалы қарым-қатынастар Симбиоз (+ +) (грекше симбиос — бірге тіршілік ету) . Симбионттар үшін бір-біріне пайда әкелетін, бірақ, кейбір паразиттік элементт
Биоценоздағы пайдалы-зиянды қатынастар түрлері
Байланыс типтері Байланыс түрлері Анықтама Мысалдар Пайдалы-зиянды қ
Биоценоздағы пайдалы-нейтралды қатынастар түрлері
Байланыс типтері Байланыс түрлері Анықтама Мысалдар Пайдалы-нейтралды қарым-қатынастар
Экологиялық қуыс. Гаузе принципі
«Экологиялық қуыс» ұғымын ғылымға зоолог Дж. Гринелл биоценоздағы түрдің ролін анықтау үшін енгізді. Экологиялы
Экологиялық сукцессия, түрлері
Белгілі бір уақыт ішінде қауымдастықтар құрылып және өзгеріп отырады. Олардың түрлік құрамы, әртүрлі топтағы орга
Экологиялық сукцессия, түрлері
Екінші реттік (соңғы) сукцессия бұрын жақсы дамып жетілген биоценоз орнында жүреді. Мысалы, өртенген орман, құрғатылған батпақ неме
Биогеоценоз және биотоп (экотоп) ұғымдары. Биогеоценоздың құрамдас бөліктері
Биогеоценоз – тіршілік ететін жер бетімен қоса (биотип) тірі организмдер (биоценоз) мен абиотикалық ортаның тарихи қалыптасқан жиынтығы. «Биогеоценоз» ұ
Экожүйе, биогеоценоз және экожүйе типтері
Биогеоценоз–тіршілік ететін жер бетімен қоса тірі организмдер мен абиотикалық ортаның тарихи қалыптасқан жиынтығы. «Биогеоценоз» 
В.И.Вернадскийдің биосфера туралы ілімі, биосфера компоненттері
«Биосфера» ұғымын алғаш рет ғылымда XIX ғасырда француз ғалымы Ж.Б.Ламарк, ал кейін термин ретінде австриялық ғалым Э.Зюсс (1875 ж.) қолданды.
Биосфера эволюциясының этаптары
Биосфера эволюциясы – түрлердің, олардың арақатынастарының үздіксіз бір мезгілде өзгеру және бір түрдің түсіп қалып, бұ
Тұрақты (орнықты) даму концепциясының модельдері
Биосфера Жер бетінде адамның пайда болғанына дейін болған. Бірақ адам биосферасыз тіршілік ете алмайды. Адамзат тіршілігіне қауіп төндірген Жаhандық эколог
Ноосфера және В.И.Вернадский бойынша ноосфераны құру шарттары
Жер бетіндегі органикалық дүниенің эволюциясы бірнеше этаптарданөтті. Алғашқысы биосферада заттардың биологиялық айналымының пайда болуы
Табиғи ресурстар және олардың түрлері
Табиғи ресурстар – адамның өз мұқтажын қамтамасыз ету және көздеген мақсатына жету үшін пайдаланатын қорша
Табиғи ресурстарды үнемді пайдаланудың ерекшеліктері
Табиғатты тиімді пайдаланудың мынадай ерекшеліктері бар:табиғи байлықтарды пайдалану оларды орнына келтірумен қатар жүруі керек (орнына қайта келетін таби&
Ластану және ластаушылар түрлері
Ластаушы – қоршаған ортаға әсер ету мөлшері табиғи деңгейден жоғары субьектілер (физикалық агент, химиялық зат, биологиялық
Ксенобиотиктер,поллютанттар.Пестицидтер және олардың түрлері
Пестицидтер (лат. pestis-жұқпалы ауру, cіdo-өлтіремін) — өсімдік зиянкестері мен ауруларына, арамшөптерге, мақта, жүн, т
Оршаған ортаның механикалық және физикалық ластануы
Механикалық ластаушылар – шаң, қоқыс. Олар органикалық отынды жаққанда және құрылыс материалдарын дайындау процестер
Атмосфераның автокөліктермен ластану
Әрбір автокөлік жылына 4 тонна ауа жұтып, 800 кг көміртегі оксидін, 40 кг азот оксидін же 200 кг-дай әртүрлі көмірсутектерді атмосфера
Неркәсіптік ластану
Өнеркәсіптік ластану. Қара металлургия. Шойын балқыту, оны құрышқа қайта өңдеу кезінде де атмосфераға л
Аламдық экологиялық проблемалар және олардың түрлері
Ғаламдық проблемалар — әлемді тұтас қамтитын табиғи, табиғи-антропогендік немесе таза антропогендік құбылыстар. Осы құбылыстарды
Озон қабаты (озоносфера) проблемасы
Атмосферадағы озонның мөлшері бар болғаны 0,004%-ды құрайды. Стратосферада (10-50 км биіктіктегі) қалыңдығы 2-4 мм-ді құрайтын 
Ормандардың азаюы және шөлдену
Ормандардың азаюы. Жаңбырлы тропикалық ормандар оттегінің басты көзі және оттегі тепе-теңдігін сақтауда үлкен роль атu
Лемдік Мұхит проблемалары
Жер бетінің 2/3 бөлігін алып жатқан Әлемдік мұхит – суының салмағы 1,4·1021 кг-ды құрайтын үлкен резервуар. Мұхит суы пл
Жер бетіндегі биоалуантүрліліктің азаюы проблемасы
Жер бетінде жекелей немесе қауымдастық түрінде тіршілік ететін организмдер қоршаған ортаға әсер ететіні белгілі. Осы арқылы табиғат өзін-
Азақстандағы (Ұлттық) экологиялық проблемалар
Қазақстан халқының қауіпсіздігі үшін негізгі экологиялық проблемалар су ресурсын пайдалануға, радиация әсеріне және қалдықтар
Каспий, Арал, Балқаш проблемалары
Арал теңізі, Балқаш көлі сияқты үлкен тұйық су айдындары антропогендік әсерге ұшырап жатыр. Нәтижесінде олар ластанып, деңгейлері т
Азақстандағы сынақ полигондары, олардың қоршаған ортаға әсері
Республика жерінде соғыс полигондары болған аумақтар 30 млн гектардан асады. Мұндағы соғыс техникасының қалдықтары, ракета сынықтары, ба&
Азақстаннның ерекше қорғауға алынған аумақтары
Ерекше қорғалатын табиғи аумақ — ерекше қорғау режимі белгіленген мемлекеттік табиғи-қорық қорының табиғи ке
Ызыл кітап және оның биоалуантүрлілікті сақтаудағы маңызы
Қызыл Кітап Адам баласы жануарлар мен өсімдіктер туралы мәліметтерді, ғылыми фактілерді саралап келіп, оларды қорғау қажеттігі
Экологиялық құқық нормалары және жауапкершілік
Қоршаған ортаны қорғау келесі екі ережеден тұрады: ғылыми экологиялық принциптерді тұжырымдайтын орындалуға міндетті заңдар түрінде
Мониторинг және оның түрлері
Соңғы жылдары эколог-болжаушылардың арасында XX ғасырдың 20-шы жылдарында қоршаған ортаға байланысты қолданылған мониторинг
Экологиялық білім беру және тәрбие
Экологиялық ағарту. БҰҰ Қазақстанды экологиялық жағдайы өте нашар елдердің қатарына жатқызады. Қаз
Источник